Trình tự, thủ tục đăng ký thừa kế quyền sử dụng đất

Để quyền sử dụng đất của người nhận thừa kế được hợp pháp thì việc thừa kế quyền sử dụng đất phải thông qua các thủ tục pháp lý sau đây:

Bước đầu tiên trong quy trình thủ tục để nhận thừa kế quyền sử dụng đất là những người thừa kế phải tiến hành khai nhận hoặc phân chia di sản thừa kế, nếu không có di chúc, di chúc không xác định rõ phần di sản được hưởng của từng người hoặc di chúc không hợp pháp. Nếu những người nhận thừa kế muốn sở hữu chung quyền sử dụng đất, cùng quản lý và sử dụng thì lập văn bản khai nhận di sản, còn muốn quyền sử dụng đất được chia cụ thể cho từng người, mỗi người có quyền sử dụng riêng thì sẽ lập văn bản thỏa thuận phân chia di sản. Trường hợp có di chúc thì sẽ phân chia theo ý chí của người để lại di chúc. Nếu các bên không thể tự thỏa thuận phân chia di sản dẫn đến phát sinh tranh chấp thì phải yêu cầu Tòa án giải quyết.

Thủ tục khai nhận hoặc phân chia di sản quyền sử dụng đất được thực hiện tại phòng công chứng. Người nhận thừa kế phải nộp một bộ hồ sơ có các giấy tờ theo sự hướng dẫn của từng phòng công chứng, các giấy tờ đó thường là: Sơ yếu lý lịch của người được nhận di sản thừa kế; chứng minh nhân dân/ hộ chiếu, hộ khẩu của người để và người nhận di sản; hợp đồng ủy quyền hoặc giấy ủy quyền (trong trường hợp xác lập giao dịch thông qua người đại diện); giấy chứng tử của người để lại di sản; di chúc (nếu có); giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp của người để lại di sản (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, một trong các loại giấy tờ về quyền sử dụng đất quy định tại khoản 1,2 và 5 của LĐĐ 2003). Căn cứ vào hồ sơ này, phòng công chứng ra thông báo niêm yết tại trụ sở UBND xã, phường nơi có tài sản hoặc nơi cư trú cuối cùng của người chết. Sau 15 ngày niêm yết, nếu không có tranh chấp khiếu nại gì thìcông chứng viên sẽ lập văn bản khai nhận, phân chia di sản thừa kế theo quy định. Hiện nay, Luật công chứng đã có những quy định cụ thể về việc công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản, công chứng văn bản khai nhận di sản, công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Ngoài ra, những người nhận thừa kế cũng có thể xin chứng thực văn bản thỏa thuận phân chia di sản, văn bản nhận thừa kế tại UBND có thẩm quyền.

Tuy có quy định tương đối cụ thể, rõ ràng nhưng thủ tục niêm yết tại trụ sở UBND xã, phường trong thời hạn 15 ngày đã không mang lại hiệu quả cao trên thực tế. Mục đích của việc niêm yết là nhằm để xác định có hay không có tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất mà lại niêm yết ở UBND thì không hợp lý. Vì UBND là cơ quan hành chính Nhà nước, chỉ khi cần thực hiện các thủ tục hành chính để phục vụ cho công việc hay nhu cầu cá nhân người dân mới đến đây, và khi đến họ cũng chỉ mong muốn nhanh chóng thực hiện xong công việc chứ không để ý, quan tâm đến những bảng thông báo được đặt ở đây.

Bước tiếp theo, bên nhận thừa kế quyền sử dụng đất là cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam phải nộp hồ sơ tại Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thuộc Phòng Tài nguyên và Môi trường. Còn tổ chức nhận thừa kế quyền sử dụng đất tiến hành nộp hồ sơ tại Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường. Trường hợp hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất tại nông thôn thì nộp hồ sơ tại UBND xã nơi có đất để chuyển lên Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện. Cụ thể theo quy định tại Điều 151 NĐ 181/2004/NĐ-CP, hồ sơ thừa kế quyền sử dụng đất bao gồm: di chúc hoặc biên bản khai nhận, phân chia di sản thừa kế hoặc bản án, quyết định giải quyết tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất của Tòa án nhân dân đã có hiệu lực pháp luật hoặc đơn đề nghị của người nhận thừa kế nếu chỉ có một người thừa kế duy nhất; GCNQSDĐ hoặc một trong các loại giấy tờ về quyền sử dụng đất quy định tại khoản 1,2 và 5 Điều 50 của LĐĐ 2003; bản sao giấy khai sinh của người nhận thừa kế và người chết làm cơ sở miễn nộp thuế thu nhập cá nhân;…

Sau khi nhận được hồ sơ, văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất có trách nhiệm thẩm tra hồ sơ, làm trích sao hồ sơ địa chính; gửi số liệu địa chính cho cơ quan thuế để xác định nghĩa vụ tài chính (nếu có); chỉnh lý GCNQSDĐ đã cấp hoặc thực hiện thủ tục cấp GCNQSDĐ đối với trường hợp phải cấp mới giấy chứng nhận; Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thông báo cho bên nhận thừa kế quyền sử dụng đất thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật.

Sau khi bên nhận thừa kế quyền sử dụng đất thực hiện xong nghĩa vụ tài chính, Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất hoặc Ủy ban nhân dân xã, thị trấn đối với hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất tại xã, thị trấn có đất có trách nhiệm trao GCNQSDĐ cho họ.

Theo LĐĐ 2013, quy định này sẽ có khá nhiều thay đổi. Văn phòng đăng ký đất đai sẽ được thành lập thay thế văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp tỉnh và cấp huyện, tất cả các chủ thể nhận thừa kế quyền sử dụng đất sẽ nộp hồ sơ đăng ký thừa kế quyền sử dụng đất tại đây. Thời gian thực hiện thủ tục đăng ký thừa kế quyền sử dụng đất cũng được quy định cụ thể không quá 10 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ. Cùng với điểm mới về hình thức đăng ký điện tử, đây sẽ là 2 quy định thúc đẩy nhanh chóng việc đăng ký thừa kế quyền sử dụng đất, tiết kiệm nhiều thời gian, công sức cho NSDĐ. Đồng thời với việc thay đổi về điều kiện để thừa kế, giấy tờ trong hồ sơ tất yếu sẽ phải có thay đổi cho phù hợp. Tuy nhiên, hiện nay cơ quan được giao trách nhiệm quy định cụ thể về mẫu hồ sơ, thành phần hồ sơ thực hiện thủ tục hành chính về đất đai là Bộ Tài nguyên và Môi trường vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể.

Nhìn chung, pháp luật quy định trình tự, thủ tục nhận thừa kế quyền sử dụng đất mang tính khái quát cao, song song với đó là việc cho phép các địa phương linh động điều chỉnh trình tự, thủ tục cho phù hợp với thực tế từng nơi. Thừa kế quyền sử dụng đất là hành vi pháp lý đơn phương lại thường xuyên xảy ra nên các quy định có phần tương đối ổn định, thuận lợi cho việc áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. Bên cạnh đó, với việc thực hiện cải cách thủ hành chính theo cơ chế một cửa đã và đang tạo điều kiện cho người dân thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình một cách nhanh chóng, có hiệu quả.

 Nếu còn thắc mắc về bài viết tư vấn của chúng tôi, độc giả vui lòng liên hệ 0915.559.279 để được tư vấn, giải đáp nhanh nhất.